Burmistrz Garwolina zaproponował, by w centrum Miasta powstał pomnik (obelisk) ojców założycieli Miasta Garwolina – księcia Janusza i księżnej Anny mazowieckiej. Ostrów Mazowiecka ma już podobny, a w Łomży zaprojektowano realizację takiegoż.
Myśl jest dobra - wpisuje się w inicjatywę przywrócenia świadomości zbiorowej zasługi Piastów dla grodu nad Wilgą. Dziesięć lat temu radni miejscy rozpoczęli nadawanie ulicom wschodniego przedmieścia imion książąt zasłużonych dla rozwoju Garwolina: Janusza I, Konrada III i regentki Księstwa Mazowieckiego rządzącej w imieniu Stanisława i Janusza III – Anny, z domu Radziwiłłówny. Miejmy nadzieję, że z czasem nowe ulice tej dzielnicy, obdarowanej ostatnio nowym planem zagospodarowania, przyjmą nazwy średniowiecznych cechów rzemiosł, tak jak to się stało z ulicą Mieczników.
Obydwie współbrzmiące inicjatywy o których mowa kładą kres siermiężno-proletariackiej epoce pogardy dla arystokracji bardzo dla Polski zasłużonej; kres zawstydzenia pamięci o czasach konserwatywnej polskiej elity znienawidzonej przez rezonerów i zagranicznych łajdaków. Są inspirujące, bo niepoprawne politycznie, uznają bowiem splendor władzy z bożej łaski.
Ale czy realizacja pomnika w obecnym czasie byłaby stosowna? Moim zdaniem nie.
Książęta mazowieccy nadali Garwolinowi ład przestrzenny małego miasta, z dwoma rynkami, kościołem (potem dwoma), rysunkiem ulic, strefą mieszkań i gospodarstw, strefą ogrodów rolnych, składową strefą stodół. Miasto odsunięto od niebezpiecznej rzeki, a że nie zaplanowano w nim zieleni – to nic dziwnego, bo Garwolin był zanurzony w leśnym otoczeniu, i ludzie nie czuli potrzeby tworzenia zieleńców.
Ta dobra myśl założycieli Miasta została zarzucona przez garwolinian uwolnionych od władzy monarszej – na przykład na małym rynku już w 1920 zbudowano Liceum Piłsudskiego, tak jakby tutejsza przestrzeń targowa była marnowaniem przestrzeni, i tak jakby nie można było liceum zlokalizować o 200 metrów na północ. I od tej pory wielokrotnie zagospodarowaniem przestrzeni miejskiej rządziła kiepska oszczędność prowadząca do nieładu urbanistycznego. Naprawa tego stanu przebiega z trudem.
Średniowieczny Garwolin był gospodarny – żył nie na kredyt i nie z dotacji, lecz z produkcji rzemieślniczej. On sam dostarczał dochodu książętom, czyli Polsce. Nie dość dobrze kontynuujemy tradycję w tym względzie, choć nieco tłumaczy nas komunistyczne prześladowanie wolnej przedsiębiorczości przerywające ciągłość istnienia starych firm.
W książęcym Garwolinie panował hierarchiczny ład, w którym decyzje zapadały wśród ludzi odpowiedzialnych. Mówiąc językiem dzisiejszym – wtedy decydowali eksperci od przestrzeni, inwestycji, i służby książęcej a nie zbiegowisko na rynku podburzane przez handlarzy cegieł i wapna.
Pomysł na pomnik jest okazją by to przypomnieć, byśmy się otrząsnęli z dobrego o sobie samych mniemania którego mądrym ludziom mieć nie wypada, i wrócili na drogę dobrego rozwoju, a potem dopiero bawili się i świętowali.
Proponuję – jako punkt zaczepienia - takie kryteria: kiedy Garwolin będzie miał 20 000 mieszkańców; kiedy władze zapanują nad rozwojem przestrzennym przez stworzenie parkingów w centrum i nowych ważnych ulic (np. połączenie Leszczyn i Zawad) i przez wystrefowanie planów przedmieść; kiedy wyprowadzą Miasto z długów bez sprzedawania „sreber rodowych”; kiedy poprawią bezpieczeństwo przeciwpowodziowe; po dobrym zagospodarowaniu strefy przemysłowej pod obwodnicą – to wtedy niech powstanie pomnik. Najlepiej – za pieniądze ze społecznej składki. W centrum skweru, tam gdzie już są garwolińskie kwiaciarki. Moim zdaniem byłoby pięknie gdyby pomnik przywoływał na cokole f i g u r ę księcia Janusza I na tronie – tak jak jest wyobrażony na fresku w starym kościele – przedstawionego w stylu jego czasu.
Możemy z tym wszystkim zdążyć na 600-lecie miejskości Garwolina w roku 2023? Przy dobrych rządach – tak.
Andrzej Dobrowolski
Pod Grunwaldem nasz z w y c i ę s k i książę Janusz I u boku z w y c i ę s k i e g o króla Władysława – tego z pomnika grunwaldzkiego w Krakowie - prowadził do boju z w y c i ę s k ą chorągiew mazowiecką.
Projekt pomnika księcia Janusza w Łomży eksponuje jego zasługę zakładania miast. Artysta świadomie chciał przedstawić Jego Książęcą Wysokość jak „równiachę”?